به گزارش خبرنگارخبرخونه، فضای مجازی در سال‌های اخیر به جولانگاه شایعات و روایت‌های بی‌سند بدل شده است. هر از گاهی، یک بمب خبری دروغین از جایی منفجر می‌شود، افکار عمومی را مشغول می‌کند و چند روز بعد، بی‌هیچ پاسخ و اصلاحی، به فراموشی سپرده می‌شود. آخرین نمونه از این ماجرا، شایعه ساخت ورزشگاه بصره توسط ایران است؛ ادعایی که نه از سوی دولت عراق تأیید شده و نه شرکت سازنده که اتفاقاً یک شرکت آمریکایی است!
در این میان، چهره‌های شناخته‌شده‌ای مثل علی دایی نیز بدون بررسی دقیق و مستند، این ادعا را تکرار کرده‌اند و عملاً بر طبل شایعه‌سازی کوبیده‌اند. تکرار چنین ادعاهایی، بدون رجوع به منابع رسمی، بیش از آنکه «افشاگری» باشد، نوعی بازی با احساسات ملی و سرمایه اجتماعی مردم است.
اما سوال اصلی اینجاست: چرا مردم به چنین شایعاتی راحت‌تر از حقیقت اعتماد می‌کنند؟ روان‌شناسان رسانه پاسخ می‌دهند که ذهن مخاطب در فضای بی‌اعتمادی، تمایل بیشتری به روایت‌های پیچیده و رازآلود دارد. ترکیب‌هایی مثل «پشت پرده»، «پول مردم»، «فساد» و «نهادهای خاص» جذابیت روایتی ایجاد می‌کنند که هرچند دروغ است، اما باورپذیر جلوه می‌کند.
آنچه بیش از هر چیز نگران‌کننده است، نبود مسئولیت‌پذیری در مواجهه با اخبار غلط است. افرادی که چنین شایعاتی را نشر می‌دهند، در صورت مشخص شدن نادرستی ادعایشان، به ندرت عذرخواهی می‌کنند و اغلب با توجیهاتی مثل «من فقط نقل قول کردم» یا «همه همین را می‌گفتند» خود را تبرئه می‌کنند.
در بسیاری از کشورهای جهان، انتشار خبر غلط جرم تلقی می‌شود و برای آن مجازات‌هایی چون جریمه و عذرخواهی عمومی در نظر گرفته شده است. اما در ایران، فضای مجازی هنوز به شکلی رها و بی‌ضابطه اداره می‌شود و همین موضوع، بستری مناسب برای گسترش اخبار جعلی فراهم کرده است.
شاید وقت آن رسیده باشد که هم مردم، هم چهره‌های شناخته‌شده و هم نهادهای مسئول، یک سوال ساده را پیش از باور یا بازنشر هر خبری مطرح کنند: «سندش کو؟» این ساده‌ترین راه برای مصون ماندن از بازی رسانه‌ای با افکار عمومی است.
حسین جواهریان